AR-GE Nedir? #2

AR-GE nedir? Frascati Kılavuzu nedir? AR-GE’nin kategorileri, AR-GE’nin Teknolojik Hazırlık Adımları, AR-GE’nin 5 temel kriterinin ne olduğunu ve Türkiye’deki AR-GE gelişmelerinin durumunu sizlere bu yazımda elimden geldiği kadar anlatmaya çalışacağım.

İçindekiler

AR-GE’nin ne olduğuna değinmeden önce sizlere Frascati Kılavuzu’nun ne olduğunu açıklamam gerekiyor.

Frascati Kılavuzu Nedir?

Frascati Kılavuzu, OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) tarafından 1963 yılında yayınlanan ve AR-GE (Araştırma ve Deneysel Geliştirme) faaliyetlerinin tanımlanması, sınıflandırılması ve ölçülmesi için uluslararası standart oluşturan bir kılavuzdur. Kılavuz, OECD ülkelerinde AR-GE istatistiklerinin toplanmasında ve karşılaştırılmasında kullanılır.

Frascati Kılavuzu’nun temel amacı, AR-GE’ye ilişkin tutarlı verilerin toplanmasını ve ülkeler arasında AR-GE performansının değerlendirilmesini sağlamaktır.

Frascati Kılavuzu ayrıca, Ar-Ge’nin performansını değerlendirmek için kullanılan bir dizi gösterge de sunar. Bu göstergeler arasında AR-GE harcamaları, AR-GE personeli ve AR-GE çıktılarının sayısı yer alır.

AR-GE Nedir?

AR-GE, (Araştırma ve Deneysel Geliştirme) kelimelerinin kısaltmasıdır. Bilimsel ve teknik bilgi birikimini artırmak ve yeni uygulamalara dönüştürmek için sistematik bir şekilde yürütülen yaratıcı çalışmalara verilen isimdir. AR-GE’nin temel amacı, yeni ürünler/hizmetler geliştirmek veya mevcut ürünleri/hizmetleri iyileştirmek ve üretim süreçlerini optimize etmektir.

AR-GE’nin Alt Bileşenleri

Frascati Kılavuzu‘na göre AR-GE çalışmaları alt bileşenleri ayrılır:

1.Temel Araştırma: Bilginin artırılması için yapılan ve uygulamaya yönelik belirli bir amaç gütmeyen araştırmalardır.

2.Uygulamalı Araştırma: Temel araştırmaların bulgularını kullanarak belirli bir sorunu çözmeyi veya belirli bir hedefe ulaşmayı amaçlayan araştırmalardır.

3.Deneysel Geliştirme: Uygulamalı araştırmaların bulgularını kullanarak yeni ürünler, hizmetler veya üretim süreçleri geliştirmeye yönelik çalışmalardır.

Yapılan ayrım sizlere somut geldiyse küçük bir örnek vererek konuyu daha kolay anlamanıza yardımcı olayım.

Örnek Senaryo

Diyelim ki bir şirket daha dayanıklı ve uzun ömürlü lastikler geliştirmek istiyor. Bunu yapmak için önce kauçuk moleküllerinin yapısı ve özellikleri hakkında temel araştırma yapmaları gerekir. Daha sonra bu bilgileri kullanarak yeni lastik üretim teknikleri geliştirebilirler. Son olarak, yeni lastiklerin prototiplerini üreterek ve test ederek gerçek dünya koşullarında performanslarını değerlendirebilirler.

Bu örnekte, temel araştırma lastiklerin nasıl daha dayanıklı hale getirilebileceğiyle ilgili temel bilgileri toplamaya odaklanırken, uygulamalı araştırma ve deneysel geliştirme bu bilgileri kullanarak yeni ve geliştirilmiş lastikler üretmeye odaklanır.

Araştırma Konusu: Daha dayanıklı ve uzun ömürlü lastiklerin geliştirilmesi

Temel Araştırma:

Kauçuk moleküllerinin yapısı ve özellikleri
Lastik aşınmasını etkileyen faktörler
Yeni kauçuk türlerinin sentezi ve karakterizasyonu

Uygulamalı Araştırma:

Yeni lastik formülasyonlarının geliştirilmesi
Farklı lastik üretim tekniklerinin değerlendirilmesi
Yeni lastiklerin dayanıklılık ve ömür testleri

Deneysel Geliştirme:

Yeni lastiklerin prototiplerinin üretilmesi
Yeni lastiklerin farklı araçlarda test edilmesi
Yeni lastiklerin üretim prosesinin optimize edilmesi

NOT:

AR-GE, çalışmaları her zaman bu kadar net bir şekilde kategorize edilemeyebilir. Farklı kategoriler arasında örtüşmeler olabilir. AR-GE projelerinin başarısı, farklı kategorilerdeki çalışmaların etkin bir şekilde koordine edilmesine bağlıdır. AR-GE, çalışmaları uzun vadeli bir yatırımdır ve sonuçların alınması zaman alabilir.

AR-GE’nin Teknolojik Hazırlık Adımları

Verdiğim örnekle AR-GE’nin ne oluğunu daha iyi anladığınızı düşünerek AR-GE’nin alt bileşenlerinin dışında AR-GE projelerinin ve çalışmalarının yazılmasında Teknolojik Hazırlık Seviyeleri (THS / TECHNOLOGY READINESS LEVELS-TRL) de dikkate alınmalıdır. THS, yeni bir ürün veya sürecin fikir aşamasından tam işlevselliğe ulaşmasına kadarki aşamaları tanımlar. THS 9 seviyeden oluşur:

TRL/THS 1: Temel Prensiplerin Gözlenmesi

Temel prensiplerin ve konseptlerin gözlemlendiği, teorik araştırma aşamasıdır. Genellikle laboratuvar ortamında gerçekleştirilen temel bilimsel araştırmalar bu aşamada yer alır.

TRL 2: Teknoloji Konseptinin Formüle Edilmesi

Temel prensiplerin belirlendiği aşamada, teknolojinin nasıl çalışacağına dair bir kavramın oluşturulduğu safhadır. Bu aşamada, ilk prototipler veya konsept tasarımlarının ortaya çıkabileceği düşünülür.

TRL 3: Konseptin Deneysel Kanıtlanması

Konseptin deneysel olarak kanıtlanmaya başlandığı aşamadır. Laboratuvar ortamında yapılan deneylerle, konseptin başlangıçta belirlenen amaçlarına uygunluğu test edilir.

TRL 4: Laboratuvar Seviyesinde Teknolojinin Geçerliliğinin Onaylanması

Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen deneylerle teknolojinin geçerliliğinin onaylandığı aşamadır. Bu aşamada, teknolojinin temel özellikleri ve işlevselliği kanıtlanır.

TRL 5: Prototipin Bilgisayar Ortamında Tasarımının Onaylanması

Bilgisayar ortamında tasarlanan prototiplerin, teorik olarak doğrulandığı aşamadır. Bu aşamada, tasarlanan prototipin bileşenleri veya tamamı bilgisayar simülasyonları ile test edilir.

TRL 6: Prototipin veya Pilot Tesisin Çalışma Ortamına Benzetilmiş Ortamda Denenmesi

Prototip veya pilot tesisin, gerçek çalışma ortamına benzetilmiş bir ortamda test edilmeye başlandığı aşamadır. Bu aşamada, prototipin pratikte nasıl performans göstereceği değerlendirilir.

TRL 7: Prototipin veya Pilot Tesisin Gerçek Çalışma Ortamında Denenmesi

Prototip veya pilot tesisin gerçek çalışma ortamında test edildiği aşamadır. Bu aşamada, teknolojinin gerçek dünya koşullarında nasıl davrandığı gözlemlenir.

TRL 8: Prototipin veya Pilot Tesisin Test Edilmesi

Prototip veya pilot tesisin, daha geniş kapsamlı testlere tabi tutulduğu aşamadır. Bu aşamada, teknolojinin güvenilirliği, dayanıklılığı ve performansı daha detaylı bir şekilde değerlendirilir.

TRL 9: Prototipin veya Pilot Tesisin Gerçek İmalat Şartlarında Geçerliliğinin Kanıtlanması ve Ön Ticari Prototip

Prototip veya pilot tesisin, gerçek üretim şartlarında test edilip doğrulandığı ve ticari bir ürüne dönüştürüldüğü aşamadır. Bu aşamada, teknolojinin piyasaya sürülebilirliği ve ticari başarısı değerlendirilir.

9 Adımı sizlere kısaca özetlemek gerekirse, TRL/THS seviyeleri, AR-GE projelerinin ilerleyişini ve risk seviyesini takip etmek için kullanılan bir sistemdir. 9 seviyeden oluşan bu sistem, bir teknolojinin olgunluk seviyesini, yani ticari uygulamaya hazır olma durumunu değerlendirmek için kullanılır. Her seviye, teknolojinin geliştirilmesinde tamamlanması gereken belirli birtakım adımları ve kriterleri içerir. Bir sonraki seviyeye geçmek için, teknolojinin o seviyenin kriterlerini karşılaması gerekir.

TRL/THS seviyeleri, AR-GE projelerinin yönetilmesinde ve yatırımcıların ilgisini çekmek için önemli bir rol oynar.

AR-GE’nin 5 Temel Kriteri

Peki yapılan her proje AR-GE projesi olarak sayılır mı? Bunun ayrımını nasıl yapabiliriz? Gibi sorular aklınızda yer ediniyorsa doğru yolda ilerlediğinizi söyleyebilirim. İşin güzel tarafı sorduğunuz sorular daha öncesinde başkalarının zihninide meşgul etmiş olmalı ki Frascati Kılavuzunda bir projenin AR-GE projesi olması için gerekli 5 temel kritere yer verilmektedir. 5 Temel kriterden birini bile sağlamayan proje AR-GE projesi olarak kabul edilemez.

Peki bu 5 temel kriter nedir diye soracak olursanız izninizle sizlere anlatayım.

1.Yeni (Novel)

Projelerin mevcut duruma kıyasla yeni ve önemli bir iyileşme getirmesi gerekmektedir. Yani projenin, mevcut bilgi ve teknolojilerden farklı bir yaklaşım sunması veya yeni bir ürün, süreç veya hizmet geliştirmesi beklenir.

2.Yaratıcı (Creative)

Yeniliğe ulaşmak için belirli yöntemlerin belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bu, AR-GE sürecinin sistemli bir şekilde yönetilmesini ve en uygun ön seçimin yapılmasını içerir.

3.Belirsiz (Uncertain)

Projelerde her zaman belirsizlik ve riskler bulunur. Ön seçimin, projenin başarı kriterlerini karşılayıp karşılamayacağı veya proje kaynaklarının ve süresinin yeterli olup olmayacağı konusunda belirsizlikler vardır. Bu nedenle, risk önleme planları oluşturulmalı ve proje süresince AR-GE unsurları üzerinde çalışılmalıdır.

4.Sistematik (Systematic)

Projelerin, sorunu çözümden başlayarak amaca uygun bir prototip ürünün oluşturulmasına kadar sistemli bir şekilde organize edilmesi gerekmektedir. Bu, iş paketlerinin birbirini takip eden bir şekilde düzenlenmesi, personel ve teknik altyapının uygun olması anlamına gelir.

5.Transfer Edilebilirlik ve/veya Tekrar Üretilebilirlik (Transferable and/or Reproducible)

Prototipin aynı koşullarda tekrar üretilebilir olması önemlidir. Bu, projenin sonuçlarının başkaları tarafından anlaşılabilir ve uygulanabilir olmasını gerektirir. Ayrıca, projenin sonuçlarının tekrar üretilebilir olması, sağlanan yeniliklerin sürdürülebilirliğini sağlar.

Bu kriterler, AR-GE projelerinin tasarımı ve yürütülmesi için temel bir çerçeve sağlar ve projenin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için önemli yönlendirmeler sunmaktadır.

En basit haliyle 5 Temel kriteri sizlere anlatmaya çalıştım. AR-GE’nin ne olduğunu, AR-GE projelerinde izlenmesi gerekli olan adımları, hangi projelerinin AR-GE projesi olarak sayılabileceğini öğrendiğinize göre ülkemizdeki AR-GE gelişmelerinin ne durumda olduğuna bir göz atalım.

Türkiye’de Ar-Ge’nin Durumu

AR-GE Yatırımları

2022 yılı itibarıyla Türkiye’de AR-GE harcamaları, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) oranla %1,09’dur. Bu oran, OECD ülkelerinin ortalaması olan %2,4’ün ve Avrupa Birliği ortalaması olan %2,2’nin gerisinde kalmaktadır.

Yine de son yıllarda Türkiye’de AR-GE harcamalarında bir artış gözlemlenmektedir. 2010 yılında bu oran %0,63 iken, 2022 yılında %1,09’a yükselmiştir. Bu gelişme sevindirici olsa da, Türkiye’nin OECD ve Avrupa Birliği ortalamalarına ulaşması için daha fazla ilerlemeye ihtiyaç vardır.

AR-GE Performansı

Türkiye’nin AR-GE performansı da OECD ve Avrupa Birliği ortalamalarının gerisindedir. Türkiye 2022 yılı itibarıyla, Teknoloji ve Sanayi İstatistikleri’ne göre Bilimsel Yayın Sayısı Endeksi’nde 38. sırada, Patent Başvurusu Sayısı Endeksi’nde 43. sırada ve AR-GE Personeli Endeksi’nde 47. sıradadır.

Türkiye’nin AR-GE performansını artırmak için daha fazla yatırım yapılması ve insan kaynağının geliştirilmesi gerekmektedir.

Ancak Umutluyuz İlerliyoruz…

Son yıllarda AR-GE’ye yapılan yatırımların ve teşviklerin artması, Türkiye’nin inovasyon ve teknolojide önemli bir atılım yapacağına dair umutlarımızı artırıyor. OECD ve Avrupa Birliği ortalamalarının gerisinde kalmış olsak da, gösterilen bu ivme gelecek vadediyor diyebilirim.

AR-GE yatırımlarının artması, yeni ve inovatif ürünlerin/hizmetlerin geliştirilmesine, yeni iş alanlarının yaratılmasına ve ülkemizin rekabet gücünün artmasına katkıda bulunacak. Bu alandaki teşvikler ise firmaları AR-GE’ye yatırım yapmaya teşvik ederek, bu alandaki insan kaynağının gelişmesine ve yetkinliğinin artmasına da yardımcı olacak.

AR-GE’ye yapılan yatırımların ve insan kaynağının geliştirilmesinin, Türkiye’nin AR-GE performansını önemli ölçüde artırması ve küresel inovasyon ekosisteminde daha etkin bir rol oynamasına imkan sağlayacağına inanıyorum.

Değerli okuyucularım, klavyemin yettiği kadar AR-GE’nin ne olduğunu, hangi projelerin AR-GE projesi sayılabileceğini, AR-GE projelerinde izlenmesi gereken adımları ve ülkemizdeki AR-GE gelişmelerini sizlerle paylaşmaya çalıştım. Eğer hatalarım olduysa önceden özür dilerim. Yazımı sürekli güncelleyerek en doğru bilgileri sunmaya özen göstereceğim. Şimdilik hoşça kalın…